ورزش چوگان چیست

تصور کنید سوار بر اسب، در باغی سبز و گسترده، چوب بلندی در دست دارید و سعی دارید با ضربه‌ای دقیق، توپ کوچکی را به سمت دروازه حریف بفرستید این دقیقا همان لحظه‌ای است که ورزش چوگان (یا پولو) جان پیدا می‌کند. چوگان ورزشی است که ترکیبی از سرعت، مهارت سوارکاری، هوش تاکتیکی و هماهنگی انسان و حیوان را به خوبه به نمایش می‌گذارد. ما در این مقاله:

• ابتدا با تاریخچه و اهمیت چوگان آشنا می‌شویم
•  سپس گام‌به‌گام با قوانین، تجهیزات
• نحوه بازی و نکات عملی آن آشنا خواهیم شد

به نحوی که برای خواننده‌ای تازه‌کار جذاب، گویا و قابل پیگیری باشد و تمامی نکات مربوط به این ورزش را به طور کامل توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.

 تاریخچه ورزش چوگان

 چوگان یکی از قدیمی‌ترین ورزش‌های تیمی به شمار می آید. ریشه بازی چوگان به زمان ایران باستان برمی‌گردد، در دوره هخامنشیان و ساسانیان، چوگان از ورزش‌های محبوب پادشاهان و درباریان بوده است. بعد از مدت ها، این ورزش از ایران به دیگر کشورها گسترش پیدا کرد و در زبان انگلیسی با نام «Polo» شناخته شد. در دنیای امروز چوگان به عنوان یک ورزش جهانی انجام می شود و در فدراسیون بین‌المللی پولو جایگاه خاصی دارد.

 ورزش چوگان چیست

به زبان ساده، چوگان (Polo) یک ورزش تیمی سوارکاری می باشد که در آن بازیکنان سوار بر اسب با چوبی بلند توپ را به سمت دروازه حریف می فرستند تا در نهایت بتوانند گل بزنند.

چند نکته کلیدی در تعریف:

 هر تیم به طور معمول از ۴ تشکیل می شود. (در نسخه زمین باز)

 بازی به چند دوره زمانی تقسیم می‌شود که در پولو جهانی «چاکا / چکّه (chukka / chukker)» نامیده شده است.

زمین چوگان خیلی بزرگ و وسیع است، تقریباً اندازه چند زمین فوتبال می باشد.

در نسخه‌های ساحلی (Beach Polo) یا سالن بسته (Arena Polo) نیز بازی انجام می شود که امکان دارد ابعاد زمین و تعداد بازیکنان کمتر باشد.

 قوانین و نحوه بازی چوگان به صورت کامل

حالا بیاییم قوانین و نحوه انجام بازی چوگان (پولو) را خیلی کامل‌تر و مرحله‌به‌مرحله توضیح بدهیم:

1. تعداد بازیکنان و ترکیب تیم‌ها

در بازی استاندارد (روی زمین باز) هر تیم از 4 بازیکن تشکیل شده است. در نسخه‌های چوگان سالن (Arena Polo) یا چوگان ساحلی (Beach Polo) تعداد بازیکنان تا حدودی کمتر می‌شود (اغلب ۳ نفر).

بازیکنان هر تیم با شماره یک مشخص شده و هر شماره نقش خاص خود را دارد:

• بازیکن شماره ۱: مهاجم اصلی برای گل‌زنی محسوب می شود.
• بازیکن شماره ۲: مهاجم نیمه‌تدافعی می باشد.
• بازیکن شماره ۳: طراح بازی است و اغلب بهترین بازیکن تیم محسوب می شود.
• بازیکن شماره ۴: مدافع اصلی تیم است.

2. زمان بازی و تقسیم‌بندی چاکا (Chukka)

 بازی به بخش‌های مختلفی به نام چاکا تقسیم شده است.

هر چاکا حدود ۷ دقیقه است.

تعداد چاکاها بسته به سطح مسابقه بین ۴ تا ۸ دوره متغیر هستند.

بین هر چاکا، استراحت نسبتا کوتاهی جهت بازیکنان و تعویض اسب‌ها در نظر گرفته شده است.

۳. شروع بازی

بازی از وسط زمین با انداختن توپ توسط داور شروع می شود.

بازیکنان دو تیم با سرعت به سمت توپ حرکت می کنند و در تلاش هستند که مالکیت توپ را به دست خود بگیرند.

۴. قوانین حرکت و خط توپ (Line of the Ball)

یکی از مهم‌ترین قوانین چوگان، خط توپ می باشد:

پس از هر ضربه، مسیر فرضی در امتداد حرکت توپ ایجاد می‌شود.

بازیکنی که در امتداد این خط حرکت می‌کند، بر دیگر بازیکنان حق تقدم دارد.

سایر بازیکنان باید به نحوی به حرکت خود ادامه دهند که مانع خطرناک ایجاد نشود.

ورود بی‌احتیاط به خط توپ خطا در نظر گرفته می‌شود و ضربه آزاد به تیم مقابل داده خواهد شد.

۵. نحوه گل‌زنی

 هر تیم برای خود یک دروازه دارد که دو تیرک عمودی به ارتفاع حدود ۳ مترمی باشد.

عرض دروازه به طور معمول حدود ۷٫۳ متر می باشد.

جهت گل شدن توپ، فقط کافی است از بین دو تیرک دروازه عبور کند.

بعد از انجام هر گل، تیم‌ها زمین را با یکدیگر تعویض می‌کنند تا شرایط زمین یا باد به نفع یک تیم نباشد.

۶. برخوردها و خطاها

برخورد اسب‌ها در شرایط خاصی مجاز می باشد (به نام Ride-off) ولی این شرایط باید ایمن باشد.

فقط برخورد شانه به شانه مجاز است، ورود از پشت یا برخورد با زوایای خطرناک خطا به حساب می آید.

ضربه زدن به اسب یا بازیکن خطا محسوب می شود.

هرگونه مانع ایجاد کردن در مسیر بازیکنی که حق خط توپ دارد، خطا شمرده می شود.

۷. انواع ضربه‌ها در چوگان

• Offside Forehand: به ضربه اصلی از سمت راست اسب گفته می شود.
• Offside Backhand: ضربه برگشتی از سمت راست است.
• Nearside Forehand: ضربه از سمت چپ اسب می باشد.
• Nearside Backhand: به ضربه برگشتی از سمت چپ گفته می شود.
• Neck Shot: ضربه از زیر گردن اسب می باشد.
• Tail Shot: به ضربه از پشت اسب به سمت عقب گفته می شود.

این ضربه‌ها باعث این می شود که بازی سرعت، تاکتیک و هیجان بسیار بالایی داشته باشد.

۸. تعویض اسب‌ها

هر اسب تنها می‌تواند یک یا دو چاکا را تحمل نماید.

بنابراین بازیکنان به طور معمول چند اسب دارند و در بین چاکاها آن‌ها را عوض می کنند.

کیفیت و آمادگی اسب به همان اندازه که مهارت بازیکن اهمیت دارد در نتیجه بازی مؤثر است.

۹. داوری و ضربات آزاد

داوران در میدان سوار بر اسب هستند تا از نزدیک بازی را قضاوت کنند.

در صورت گرفتن خطا، بسته به نوع تخلف، تیم مقابل یک ضربه آزاد از فاصله مشخص دریافت خواهد کرد.

اگر شدت خطاها زیاد باشد امکان این را دارد که حتی منجر به اخراج موقت بازیکن شود.

۱۰. پایان بازی

تیمی که در پایان چاکای نهایی بیشترین گل را زده باشد، برنده مسابقه محسوب می شود.

در صورت تساوی، یک چاکای اضافی (Overtime) برگزار شده که با قانون گل طلایی (اولین گل زده) بازی به پایان می‌رسد.

بیشتر بخوانید: فرق کش لوپ و مینی لوپ

ساختار زمانی و دوره‌های بازی چوگان

1. تقسیم‌بندی بازی به چاکا (Chukka)

بازی چوگان به دوره‌های مختلفی به نام چاکا یا چُکّه تقسیم می‌شود.

هر چاکا به طور معمول ۷ دقیقه واقعی طول می‌کشد.

به دلیل توقف‌های گاه‌به‌گاه (خطاها، تعویض توپ، پرتاب آزاد)، امکان دارد زمان بازی کمی طولانی‌تر به نظر برسد.

۲. تعداد چاکاها

 در مسابقات استاندارد بین‌المللی، اغلب ۶ چاکا برگزار می شود.

در مسابقات سطح بالا (مثل جام‌های جهانی) امکان این هست تا ۸ چاکا هم ادامه پیدا کند.

در بازی‌های دوستانه یا در سطح میتدی، تعداد چاکا کمتر است حدود (۴ یا ۵ دوره).

۳. زمان استراحت بین چاکاها

بین هر دو چاکا حدود ۳ دقیقه استراحت به بازیکنان داده می‌شود.

این زمان برای تعویض اسب‌ها و آماده‌سازی بازیکنان در نظر گرفته شده است.

در میانه بازی (بین چاکاهای ۳ و ۴) اغلبً استراحت بیشتری داده می‌شود (حدود ۵ دقیقه).

۴. تعویض اسب‌ها در جریان زمان‌بندی

هر اسب به دلیل فشار زیادی که تحمل می کند، اغلب فقط می‌تواند یک چاکا کامل را بازی نماید.

به همین دلیل هر بازیکن جهت هر مسابقه باید چند اسب آماده داشته باشند.

به همین دلیل است که استراحت بین چاکاها حیاتی است.

۵. شروع و پایان هر چاکا

هر چاکا با انداختن توپ در مرکز زمین توسط داور شروع می شود.

بعد از پایان زمان ۷ دقیقه، در صورتی که توپ هنوز در جریان بازی باشد، داور این اجازه را می‌دهد که توپ در وضعیت بی‌خطر متوقف شود.

در پایان چاکای آخر، تیمی که بیشترین گل را زده باشد برنده مسابقه محسوب می شود.

۶. وقت اضافه (Overtime)

اگر در پایان چاکای نهایی نتیجه بازی مساوی باشد، یک چاکای اضافه برای مشخص شدن برنده برگزار می‌شود.

این چاکا اغلب کوتاه‌تر هستند (حدود ۷ دقیقه یا کمتر).

در نهایت برنده با قانون گل طلایی تعیین می‌شود: تیمی که اولین گل را بزند، بازی را خواهد برد.

۷. کل مدت زمان یک مسابقه

با در نظر گرفتن ۶ چاکا و استراحت‌های بین آن‌ها، زمان یک مسابقه کامل چوگان حدود ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.

این زمان گفته شده بسته به سطح مسابقه و تعداد چاکاها می‌تواند کمی کمتر یا بیشتر شود.

 روند بازی و قوانین مهم ورزش چوگان

 خط فرضی «خط توپ» (Line of the Ball) یکی از قوانین اساسی محسوب می شود: به این معنی که بازیکنی که توپ را زده، بر دیگران حق تقدم دارد و بقیه بازیکنان نباید جلوی حرکت او را از مسیر خط توپ بگیرند.

برخورد شانه به شانه با اسب مقابل (Ride-off) مجاز بوده البته در صورتی که شرایط ایمن باشد.

زمانی که توپ از پشت دروازه خارج شود، تیمی که توپ را به بیرون برده است مرتکب خطا شده است و تیم حریف حق پرتاب آزاد (free hit) توپ را دارد (در برخی قوانین از فاصله مشخص، مثلاً ۸۴ متر)

 پس از زدن این گل، بازی دوباره از مرکز زمین شروع خواهد شد.

جدول کاربردی در مورد ورزش چوگان

تجهیزات لازم برای بازی چوگان

اسب چوگان (Polo Pony)

مهم‌ترین وسیله در ورزش چوگان، اسب مخصوص این ورزش محسوب می شود.

این اسب‌ها باید سرعت بالایی داشته باشند، چابکی زیاد و توانایی تغییر مسیر سریع و خوبی داشته باشند.

برخلاف اسم «pony»، این اسب‌ها کوچک نیستند؛ و البته که اسب‌های کاملی هستند که با آموزش ویژه جهت ورزش چوگان آماده شده اند.

هر بازیکن در یک مسابقه با چند اسب می آید، چون هر اسب فقط یک چاکا را می تواند تحمل می‌کند.

۲. چوب چوگان (Mallet)

چوب چوگان بلند و انعطاف‌پذیر می باشد است و اغلب از چوب خیزران (Bamboo یا Cane) تولید می شود.

در انتهای چوب، سری به شکل چکش‌ وجود دارد که جهت ضربه به توپ از آن استفاده می‌شود.

طول چوب بسته به قد بازیکن و اندازه اسب بین ۱۲۷ تا ۱۳۴ سانتی‌متر تغییر می کند.

۳. توپ چوگان

در بازی‌های استاندارد، توپ چوگان از پلاستیک سخت یا چوب تولید می‌شود.

قطر توپ حدودا ۷٫۵ تا ۸٫۵ سانتی‌متر است و وزن آن بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ گرم می باشد.

در چوگان ساحلی یا سالن، توپ‌ها کمی بزرگ‌تر و نرم‌تر تولید می‌شوند تا ورزشکار کنترل بهتری با آن داشته باشند.

۴. زین و لوازم اسب (Saddle & Tack)

زین چوگان با زین‌های معمولی فرق دارد و طراحی آن سبک‌تر می باشد و باعث می شود بازیکن تعادل بهتری داشته باشد.

وسایل جانبی مثل دهانه، رکاب و بند سینه‌ای برای کنترل بهتر اسب مورد استفاده قرار می گیرد.

محافظ‌های مخصوص جهت پای اسب‌ها (Leg Wraps یا Bandages) جهت جلوگیری نمودن از آسیب حتما استفاده می شود.

۵. کلاه ایمنی چوگان (Helmet)

برای هر بازیکن الزامی است که از کلاه ایمنی مخصوص چوگان به همراه بند چانه استفاده کند.

بعضی از مدل‌ها مجهز به گارد صورت یا نقاب فلزی هستند که جهت حفاظت بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

۶. لباس بازیکن

بازیکنان چوگان اغلب مواقع پیراهنی با شماره مشخص به خود را می‌پوشند.

شلوار سفید مخصوص سوارکاری به‌عنوان استاندارد جهانی پذیرفته شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

جهت محافظت از پا و ساق از چکمه چرمی بلند استفاده می‌شود.

۷. تجهیزات محافظتی شخصی

برای جلوگیری از آسیب هنگام برخوردها از زانوبند استفاده می شود (Ride-off).

جهت  کنترل بهتر چوب چوگان و جلوگیری از لغزش از دستکش استفاده می شود.

برخی مواقع از محافظ آرنج و شانه هم استفاده می‌شود، بخصوص در مسابقات سطح حرفه‌ای مورد استفاده قرار می گیرد.

۸. سایر تجهیزات جانبی

بعضی از بازیکنان برای هدایت اسب از شلاق سوارکاری کوچک استفاده می‌کنند.

جهت جلوگیری از ورود گرد و خاک یا ضربه توپ از عینک یا محافظ چشم استفاد می شود.

بطری‌های آب و تجهیزات جانبی تیمی جهت حفظ آمادگی بازیکنان در بین چاکاها کاربرد دارد.

 نکات عملی برای شروع بازی چوگان

• یادگیری سوارکاری مقدماتی: بازیکن پیش از هر چیز دیگر باید مهارت کنترل اسب را به خوبی یاد بگیرد.
• تمرین ضربه زدن از زین سواری: بازیکن در ابتدا بدون اسب، چوب و توپ را تمرین می کند، سپس از زین سوار بر اسب استفاده می کند.
• هماهنگی با اسب: بازیکن باید توانایی این را داشته باشد که با یک دست به زین و با دست دیگر چوب را کنترل به خوبی کنترل کند.
• مطالعه قوانین و تمرین تاکتیک‌ها: مانند قوانین استفاده از خط توپ، موقعیت‌گیری در زمین، همکاری تیمی.
• شرکت در مسابقات محلی یا باشگاه‌های سوارکاری: برای تجربه واقعی بازی ضرورت دارد.

چوگان ورزشی اصیل، هیجان‌انگیز و سرشار از تاکتیک می باشد که ریشه در تاریخ ایران باستان دارد و در دنیای امروز به‌عنوان یکی از ورزش‌های جهانی به خوبی شناخته می‌شود. ترکیبی از مهارت سوارکاری، قدرت تصمیم‌گیری سریع و کار تیمی باعث این شده که چوگان ورزشی منحصربه‌فرد شمرده شود. اگر شما هم به دنبال ورزشی متفاوت با پیشینه‌ای افتخارآمیز و تجربه‌ای پرهیجان می باشید، چوگان می‌تواند برای شما انتخابی خاص و ارزشمند باشد.

نتیجه گیری

در  مسیر خرید وسایل مورد نیاز ورزش چوگان، اسپرت‌مال به‌عنوان یکی از کامل‌ترین مرجع‌های معرفی تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم ورزشی، شما را به بهترین تأمین‌کنندگان تجهیزات چوگان وصل می کند. چه در باشگاه باشید، چه تیم ورزشی یا حتی بازیکنی مبتدی، برای شما این امکان فراهم است که با مراجعه به اسپرت‌مال به لیست متنوعی از عمده‌فروشان و فروشندگان تک برندهای معتبر دسترسی پیدا کنید و خریدی مطمئن، مقرون به صرفه و آگاهانه داشته باشید.

پس اگر قصد شما این است که  وارد دنیای پرهیجان چوگان شوید یا تجهیزات حرفه‌ای آن را تهیه نمائید، همین حالا می توانید از طریق اسپرت‌مال بهترین گزینه‌ها را بررسی، مقایسه و انتخاب نمائید.