انواع طناب غارنوردی و صخره نوردی | ویژگی ها، جنس ها و مشخصات هر کدام در 1404

طناب غارنوردی و صخره‌نوردی؛ این مقاله راهنمای کامل و جامع در مورد انتخاب انواع طناب، بررسی جنس و ساختار، طول و بخش‌بندی، نکات فنی و کاربردهای تخصصی جهت ایمنی و ماجراجویی حرفه‌ای است. و به نکات زیر به طور کامل پرداخته ایم:

• طناب غارنوردی و صخره‌نوردی چیست؟
• انواع مدل های طناب‌های مورد استفاده در غارنوردی و صخره‌نوردی
• ساختار و جنس طناب‌های غارنوردی و صخره نوردی
• انتخاب طناب مناسب: عوامل کلیدی و مهم
• نکات مهم جهت طناب‌های غارنوردی و صخره‌نوردی
• جمع‌بندی و نتیجه‌گیری خرید از سایت ورزشی اسپرت‌مال

انواع طناب غارنوردی و صخره‌نوردی

طناب غارنوردی و صخره‌نوردی یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی در ورزش‌های کوهستانی محسوب می شود که برای صعود، فرود و حرکت در مسیرهای عمودی یا شیب‌دار مورد استفاده قرار می گیرد. طراحی این طناب‌ها به‌گونه‌ای است که هم می تواند ایمنی ورزشکار را در مقابل سقوط حفظ کنند و هم در شرایط سخت مثل رطوبت، سایش یا فشارهای زیاد مقاومت بسیار بالایی داشته باشند.

1- طناب دینامیک (Dynamic Rope)

  مخصوص صخره‌نوردی و صعود است و خاصیت کشسانی بالایی جهت جذب انرژی سقوط را دارد. این مدل طناب شوک وارد شده به بدن و ابزار حمایت را کم می کند.

این مدل از طناب پرکاربردترین طناب جهت صعودهای ورزشی، دیواره‌نوردی و صخره‌نوردی محسوب می شود.

• ویژگی اصلی: خاصیت کشسانی (Elongation) بالایی دارد که می تواند انرژی سقوط را به خوبی جذب می‌کند.
• کاربرد: مواقعی که احتمال سقوط وجود دارد (مثل صخره‌نوردی اسپرت یا سنتی) بسیار کاربرد دارد.

انواع طناب داینامیک

• تک طناب (Single Rope): این مدل رایج‌ترین طناب برای صعود است ، که قطر آن بین 9 تا 10.5 میلی‌متر و طول 50 تا 80 متر می باشد.
• نیم طناب (Half Rope): جفت طناب نازک‌تر است که به صورت جداگانه در میانی‌ها انداخته می‌شود، و جهت مسیرهای طولانی و پرپیچ‌وخم بسیار مناسب است.
• زوج طناب (Twin Rope): دارای دو طناب باریک است که به طور همزمان در یک میانی انداخته می‌شوند، برای مسیرهای یخ‌نوردی و آلپی بسیار کاربرد دارد.

2- طناب استاتیک یا نیمه‌استاتیک (Static / Semi-static Rope):

مخصوص غارنوردی و فعالیت‌هایی است که نیاز به فرود یا بالا رفتن با ابزار در آنها وجود دارد. این طناب‌ها کشسانی کمتری دارند و برای تحمل بار ثابت طراحی  و ساخته شده‌اند.

 چرا این طناب‌ها اهمیت دارند؟

• حفظ جان ورزشکار: از سقوط آزاد یا آسیب‌های جدی جلوگیری می کند.
• کارایی در شرایط سخت: در مقابل رطوبت، سایش و تغییرات دما مقاومت بالایی دارد.
• کاربرد گسترده: از صخره‌نوردی و غارنوردی گرفته تا یخ‌نوردی، امداد و نجات و حتی کار در ارتفاعات در همگی این موارد بسیار کاربردی است.

طناب استاتیک (Static Rope)

طناب استاتیک یا نیمه‌استاتیک تقریباً کشسانی ندارد و کشسانی آن زیر 5% می باشد.

• ویژگی اصلی: تحمل بار بالایی دارد و تغییر طول آن بسیار کم می باشد.
• کاربرد: برای فرود، صعود با ابزار مکانیکی، حمل کردن تجهیزات و کار در ارتفاعات کاربرد زیادی دارد.
• در غارنوردی: اغلب در تکنیک SRT (Single Rope Technique) مورد استفاده قرار می گیرد. این روش امکان این را می دهد صعود و فرود عمودی با تجهیزات خاص انجام شود.

 طناب نیمه‌استاتیک (Semi-static Rope)

• تعریف: این طناب بعضی از مواقع به‌عنوان زیرمجموعه طناب استاتیک در نظر گرفته می‌شود ولی خاصیت کشسانی کمی دارد.
• کاربرد: در غارنوردی بسیار محبوبیت داردبه ین دلیل که هم برای صعود و هم برای فرود بسیار قابل اطمینان است.
• قطر: معمولا بین ۹ تا ۱۱ میلی‌متر است.

3- طنابچه های کمکی (Accessory Cords)

این مدل از طناب‌ها قطر کمتری دارند (بین۴ تا ۸ میلی‌متر) و جهت حمایت مستقیم نمی توان از آن استفاده کرد.

کاربردها:

• در گره‌های کمکی مثل پروسیک (Prusik) بسیار کاربردی است.
• جهت بستن تجهیزات یا ایجاد کارگاه موقت مورد استفاده قرار می گیرد.
• از آن به‌عنوان بند حمایتی (Lanyard) استفاده می شود.

 4- طناب‌های مخصوص یخ‌نوردی و آلپی

• بیشتر طناب‌های دینامیک دارای پوشش ضدآب (Dry Rope) می باشند.
• این طناب ها در مقابل رطوبت و یخ‌زدگی مقاوم‌ات دارند.
• قطر این طناب ها کمی نازک‌تر می باشند (بین ۸.۵ تا ۹.۵ میلی‌متر) دلیل این موضوع این است که وزن کمتر و حمل راحت تری داشته باشند.

5- طناب‌های آموزشی و باشگاهی

• این مدل از طناب‌ها با قطر بیشتر از (۱۰.۵ تا ۱۱ میلی‌متر) که دوام آنها بسیار بالاتر است.
• برای سالن‌های سنگ‌نوردی و آموزش مورد استفاده قرار می گیرند زیرا توانایی تحمل ساییدگی بیشتری را دارند.

6- طناب‌های تخصصی غارنوردی

• جهت محیط‌های مرطوب و ساینده داخل غار طراحی و تولید شده اند .
• اغلب نیمه‌استاتیک بوده و روکش ضخیم‌تری دارند.
• در مقابل گل، سنگ‌ریزه و رطوبت دارای مقاومت بسیار بالایی هستند.

بیشتر بخوانید:  انواع کابین و کمد رختکن ورزشی

ساختار و جنس طناب های غارنوردی و صخره نوردی

۱. ساختار کرنمنتل (Kernmantle)

امروزه اغلب طناب‌های حرفه‌ای کوهنوردی و غارنوردی با ساختار کرنمنتل طراحی و تولید می‌شوند.

ترکیب:

• هسته (Kern): به بخش مرکزی طناب هسته گفته می شود که از رشته‌های نایلونی یا پرلون تولید شده است و تامیین کننده حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد مقاومت طناب است.
• پوسته (Mantle): به لایه خارجی گفته می شود که از از پلی‌آمید (Nylon/Polyamide) بافته شده است که کار آن محافظ در مقابل سایش، رطوبت و اشعه خورشید است.

مزایا:

• مقاومت بسیار بالایی در مقابل کشش دارد.
• باعث زیاد شدن عمر طناب در برابر ساییدگی می شود.
• انعطاف‌پذیری و قابلیت گره‌زنی بسیار خوبی دارد.

۲. جنس مواد اولیه

طناب‌های کوهنوردی اغلب مواقع از الیاف مصنوعی با مقاومت بالا تولید می‌شوند که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:

نایلون (Polyamide):

• پرمصرف‌ترین ماده در طناب‌های دینامیک محسوب می شود.
• کشسانی بسیار بالایی جهت جذب انرژی سقوط را دارد.
• دارای مقاومت بسیار بالایی در برابر سایش است.
• نقطه ضعف: جذب بالای آب در شرایط مرطوب را دارد. (به همین دلیل است که بعضی از طناب‌ها با پوشش ضدآب Dry ساخته می‌شوند).

پلی‌استر (Polyester):

• کشسانی آن نسبت به نایلون کمتر است.
• مقاومت بالاتری در مقابل UV (نور خورشید) دارد.
• اغلب مواقع در طناب‌های استاتیک و نیمه‌استاتیک به کار برده می شود.

پروپیلن (Polypropylene):

•   این نوع سبک‌تر و اقتصادی است.
• دارای مقاومت پایین‌تری در مقابل حرارت و سایش دارد.
• به طور معمول در طناب‌های کمکی یا طنابچه‌ها مورد استفاده قرار می گیرد.

الیاف تقویتی خاص (مانند Aramid یا Kevlar):

•  در بعضی از مدل های طناب‌های تخصصی جهت بیشتر شدن مقاومت در مقابل حرارت و برش از آن استفاده می شود.
• اغلب گران‌تر است و کمتر از آن استفاده می شود.

۳. روش‌های بافت و طراحی

• پوسته بافته‌شده (Braided Sheath): جهت بیشتر شدن مقاومت در برابر سایش طراحی متراکمی دارد.
• پوسته سبک‌تر و انعطاف‌پذیر: جهت طناب‌های دینامیک ورزشی که نیاز به نرم بودن دارند استفاده می شوند.
• طناب‌های Dry-treated (ضدآب): این طناب ها با پوشش خاصی که دارند روی الیاف قرار می گیرند تا از جذب رطوبت و یخ‌زدگی جلوگیری شود. برای یخ نوردی و غارنوردی مرطوب مناسب است.

۴. قطر و وزن طناب

قطر رایج:

• طناب دینامیک: قطر این طناب بین ۸.۵ تا ۱۰.۵ میلی‌متر می باشد.
• طناب استاتیک/نیمه‌استاتیک: قطر این مدل بین ۹ تا ۱۱ میلی‌متر است.
• وزن: بر اساس گرم در متر اندازه‌گیری می‌ گردد. طناب‌های باریک‌تر سبک‌تر هستند ولی این ایراد را دارند که زودتر فرسوده می‌شوند.

۵. ویژگی‌های تکمیلی

• تعداد رشته‌های داخلی (Strands): هرچه تعداد این رشته ها بیشتر باشند، خاصیت ارتجاعی طناب بهتر خواهد شد.
• رنگ و نشانه‌گذاری: طناب‌ها معمولا دارای نقطه میانی (Middle Mark) یا دو رنگ متفاوت (Bicolor) هستند دلیل آن ایت است تا تشخیص دادن وسط طناب زمان فرود یا صعود ساده تر انجام شود.
• مقاومت در برابر حرارت: طناب‌های استاندارد این ویژگی را دارند که در برابر اصطکاک کار با ابزار فرود و حمایت بسیار مقاوم هستند.

در نتیجه، وقتی می‌گوییم طناب غارنوردی یا صخره‌نوردی، از یک طناب معمولی تعریف نمی کنیم؛ بلکه این طناب محصولی است با طراحی کاملا مهندسی‌، جنس مقاوم، با استاندارد بین‌المللی (مانند UIAA و CE) و طول عمر مشخصی دارد.

بیشتر بخوانید: راهنمای جامع انواع قلاب کارابین

انتخاب طناب مناسب: عوامل کلیدی (کامل و کاربردی)

در انتخاب طناب غارنوردی/صخره‌نوردی، پنج محور اصلی را حتما مد نظر بگیرید: نوع فعالیت و استاندارد طناب، قطر و طول طناب، پارامترهای ایمنی (Impact Force/Elongation/Fall Rating)، روکش وخشک‌بودن طناب (Dry)، و دوام/هندلینگ و سازگاری با ابزار. در این مقاله به جزئیات هر کدام می پردازیم:

1) نوع فعالیت و استاندارد طناب

• صعود (سنگ‌نوردی اسپرت/ترَد/مولتی‌پیچ): فقط دینامیک (EN 892/UIAA 101) ؛ چون قابلیت کشسانی دارد و شوک سقوط را می تواند به خوبی جذب می‌کند. روی لیبل طناب، آیکون‌های تک/نیم/زوج (Single/Half/Twin) درج شده است.
• غارنوردی عمودی و کار در ارتفاع: طناب هایی که در این موارد مورد استفاده قرار می گیرند، کم‌کِش/استاتیک (EN 1891، Type A/B) ؛ Type A ایمن‌تر و عمومی‌تر، Type B نازک‌تر/سبک‌تر هستند و البته نیازمند مهارت بیشتری دارند.

2) انتخاب نوع طناب دینامیک برای صعود

• تک (Single): یک طناب همه کاره است. و در همه مکان ها مورد استفاده قرار می گیرد برای افراد مبتدی تا حرفه‌ای کاربرد دارد.
• نیم (Half/Double): دو رشته مستقل؛ برای مسیرهای پرپیچ‌وخم، دیواره، یخ‌نوردی کاربرد دارد.
• زوج (Twin): دو رشته که همزمان در یک میانی می‌روند؛ سبک‌تر است، ولی تخصصی‌تر می باشد.

3) قطر (Width) و طول (Length)

قطر تک‌طنابِ همه‌کاره: بین 9.5 تا 10 میلی‌متر است (دوام مناسب و هندلینگ بسیار خوبی دارد). جهت توپ‌رُپ، مصرف زیاد، 10+ میلی‌متر بادوام‌تر می باشد؛ برای سبک‌ وزن، هد‌لید طولانی، 9.4–9.8 بسیار چابک‌تر است.

• قطر نیم/زوج: ماغلب بین ۷–۹ میلی‌متر است (سبک‌تر و البته نیازمند مهارت می باشد).
• طول رایج صعود: ۶۰ متر استانداردِ امروز می باشد، جهت مسیرهای بلند اسپرت ۷۰–۸۰ متر مفید می باشد.
• غارنوردی/استاتیک: اغلب بین ۹–۱۱ میلی‌متر برحسب مسیر و ابزار می باشد، Type A مدلی است که جهت عموم پیشنهاد می‌شود.

4) پارامترهای ایمنی روی لیبل (جهت مقایسه طناب‌های دینامیک)

• Impact Force (نیروی ضربه): هرچه کمتر باشد، فرود نرم‌تر انجام می شود ولی کشسانی بیشتری دارد؛ روی برگه مشخصات مطابق تست EN 892 با سقوط فاکتور 1.77 و وزنه 80 کیلو (55 کیلو برای Half) درج می‌شود.
• Dynamic Elongation (کش‌آمدن دینامیک): حتما باید < 40% باشد. کشسانی زیاد می تواند خطر برخورد با تاقچه/زمین را بالا ببرد (پس تناسب با مسیر بسیار اهمیت دارد).
• Static Elongation (کش‌آمدن استاتیک تحت 80 کیلو): حدوداً سقف 10% (تک/زوج) و 12% (نیم) مطابق مراجع فنی رایج.
• UIAA Fall Rating (تعداد سقوط استاندارد): حداقل ۵ سقوط برای تک/نیم و ۱۲ سقوط برای زوج در تست UIAA، رقمِ بیشتر یعنی حاشیه‌ ایمنی و دوامِ آزمایشگاهیِ بسیار بالاتر.

5) روکش Dry و مقاومت به آب/یخ

اگر در غار مرطوب، برف، یخ، یا باران می‌روید، طناب با گواهی UIAA Water Repellent را حتما انتخاب کنید: جذب آب ≤ 5% (طناب‌های درمان‌نشده در تست تا \~50% آب می‌کشند).

در بعضی از برندها جذب آب واقعی بسیار پایین‌تری گزارش شده است. (≈1.5–2%).

6) دوام، هندلینگ و جزئیات ساخت

درصد پوسته (Sheath %) و تراکم بافت پوسته با دوامِ سایشی رابطه مستقیمی دارد؛ طناب‌های کارگاهی، باشگاهی اغلب مواقع دارای پوسته ضخیم‌تری هستند، برگه مشخصات (مثلاً 41% پوسته، 60 g/m) را مقایسه کنید.

• وزن بر متر (g/m): در چند طولی/آلپی بسیار اهمیت دارد.
• علامت وسط/دو‌رنگ (Middle Mark/Bi-Pattern): این قابلیت را دارد که می تواند ایمنی و مدیریت طناب را بهتر می‌کند (میان‌بُر انتخاب عملیاتی).
• لغزش پوسته (Sheath Slippage): طبق EN 892 آزمون انجام می‌شود؛ وقتی لغزش کمتر باشد به این معنی است که هندلینگ و دوام بهتری دارد.

7) سازگاری با ابزار حمایت/فرود

هر ابزار با بازه قطر مشخصی است (به طور بعضی دستگاه‌ها با طناب‌های خیلی نازک نمی توانند خوب کار کنند). قبل از خرید، بازه قطر/نوعِ پشتیبانی‌شده توسط ابزار خود را با لیبل طناب حتما مطابقت دهید. و راهنماهای رسمیِ سازندگان (مانند Petzl) را با دقت ببینید.

8) بودجه و سناریوی مصرف

• باشگاه/توپ‌رُپ سنگین: قطر بیشتر از (10–10.5) با پوسته ضخیم‌تر باعث دوام اقتصادی بیشتری می شود.
• اسپرت/هدلید سبک‌ وزن: 9.4–9.8 با Dry (در صورت نیاز) باعث کشش و کارایی بهتر می شود.
• مولتی‌پیچ/یخ/آلپی: نیم/زوجِ باریک با Dry و مدیریت طناب بسیار قوی‌تر.
• غارنوردی عمودی: کم‌کِش EN 1891 Type A با پوسته مقاوم سایشی است.

9) چک‌لیست سریع قبل از خرید

• استاندارد صحیح؟ EN 892 دینامیک برای صعود / EN 1891 برای غار/کم‌کِش حتما رعایت شود.
• نوع صحیح؟ Single یا Half/Twin بر اساس مسیر انتخاب شود.
• قطر و طول؟ با توجه به سبک شما و ارتفاع مسیر قطر و طول متفاوت است.
• پارامترها؟ Impact Force، Elongation، Fall Rating را با هم مقایسه کنید.
• Dry؟ اگر رطوبت، برف، یخ در کار است، UIAA Water Repellent حتما بگیرید.
• سازگاری با ابزار؟ بازه قطر، نوع را با دستگاه حمایت، فرود خود حتما به خوبی چک کنید.

بیشتر بخوانید:  عصای کوهنوردی عمده

نکات مهم برای طناب‌های غارنوردی و صخره‌نوردی

۱. شرایط نگهداری و انبار کردن

طناب حتما در محیط خشک، دور از نور مستقیم خورشید و مواد شیمیایی (مثل بنزین یا اسیدها) باید نگهداری شود. امکان دارد دمای بالا یا انجماد به الیاف داخلی آسیب برساند.

۲. بازرسی منظم طناب

این نکته اهمیت دارد که قبل و بعد از هر صعود باید طناب لمس و بررسی شود. دقت شود نازک‌شدگی، برآمدگی، تغییر رنگ یا پوسته جداشده در طناب وجود نداشته باشد زیرا نشانه فرسودگی است.

لازم به ذکر است طناب‌هایی که شوک سقوط سنگین یا سقوط با فاکتور بالا را تحمل کرده‌اند حتما کنار گذاشته شوند.

۳. تاریخچه استفاده طناب

هر طناب یک عمر مفید دارد (به طور معمول بین ۳ تا ۵ سال بسته به میزان و نوع مصرف). بهترین کار این است که سابقه استفاده، سقوط‌ها و شرایط نگهداری ثبت شود تا زمان تعویض به‌موقع به راحتی مشخص باشد.

۴. گره‌زنی درست

بعضی از گره‌ها مثل گره ۸ دولا (Figure 8 Follow Through) یا گره پروسیک (Prusik) بهترین عملکرد و کاربرد را دارند.

اگر گره‌ها سخت یا نادرست باشند می‌توانند باعث ایجاد آسیب داخلی طناب یا کم شدن استحکام شوند.

۵. شست‌وشو و تمیزکاری

شستشو طناب باید با آب سرد و مواد شوینده ملایم مخصوص طناب باشد.

می توانید از ماشین لباسشویی با حالت ملایم برای شستشو استفاده کنید، اما خشک‌کردن باید در سایه و هوای آزاد انجام شود (از حرارت مستقیم استفاده نشود).

۶. برش و انتهای طناب

در صورتی که طناب آسیب ببیند و نیاز باشد که کوتاه شود، باید با وسیله مخصوص برش داده شود و انتهای آن با حرارت ذوب شود تا امکان باز شدن نخ‌ها وجود نداشته باشد.

بهتر است در انتهای طناب لیبل یا نشانه طول داشته باشد.

۷. تطابق با ابزار صعود و فرود

دقت داشته باشید که هر دستگاه حمایت یا فرود محدوده خاصی از قطر طناب را پشتیبانی می‌کند. استفاده کردن از طناب خیلی باریک یا خیلی ضخیم امکان دارد که خطرناک باشد.

۸. تأثیر شرایط محیطی

در غارنوردی که در رطوبت انجام می شود، گل و سنگ‌ریزه امکان دارد باعث ساییدگی زودهنگام پوسته طناب شود.

صخره‌نوردی که در فضای باز انجام می شود، UV خورشید و گردوغبار به مرور زمان طناب را ضعیف می‌کند.

۹. طناب‌های تمرینی vs. حرفه‌ای

طناب‌های تمرینی باشگاهی  به طور معمول ضخیم‌تر و مقاوم‌تر هستند به این دلیل که بتوانند دوام بیشتری داشته باشند.

جهت مسیرهای آلپی و طولانی، طناب‌های باریک‌تر و سبک‌تر مورد استفاده قرار می گیرند

۱۰. ایمنی گروهی

در برنامه‌های گروهی (غارنوردی یا صعودهای تیمی) این نکته ضروری است که همیشه باید طناب اضافه یا یدک همراه خود داشته باشید تا در شرایط اضطراری یا خرابی طناب اصلی، بتوانید آن را جایگزین شود.

بیشتر بخوانید:  راهنمای خرید کفش کوهنوردی

جدول مقایسه انواع طناب غارنوردی و صخره نوردی

نتیجه گیری

 کاملا مشخص است که انتخاب و استفاده درست از طناب‌های غارنوردی و صخره‌نوردی، مرز میان یک تجربه هیجان‌انگیز و یک حادثه ناخواسته را می تواند رقم بزند . هر طناب با توجه به جنس، ساختار و نوع فعالیت کارایی ویژه‌ی خود را دارد، دینامیک‌ها برای صعود ایمن هستند و استاتیک‌ها برای غارنوردی و فرود مناسب هستند.

نتیجه گیری خرید از اسپرت مال

برای هر ماجراجوی غارنورد یا صخره‌نورد، طناب فقط یک وسیله نیست ، بلکه خط نجات و ضامن ایمنی است. در انتخاب طناب مناسب نیاز دقت و برسی در نوع، جنس، قطر، طول و استاندارد ایمنی می باشد. ولی چالش اصلی، پیدا کردن فروشگاهی است که هم تنوع برندها و مدل‌های مختلف را ارائه دهد و هم امکان مقایسه تخصصی را فراهم آورد.

فروشگاه آنلاین اسپرت‌مال با گردآوری مجموعه‌ای از بهترین و معتبرترین تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان طناب‌های کوهنوردی، غارنوردی و صخره‌نوردی، فضایی ایجاد کرده تا شما بتوانید:

• محصولات برندهای جهانی و داخلی را در یک جا  با هم بررسی نمایید.
• مشخصات فنی، جنس و کاربرد هر طناب را با یکدیگر مقایسه کنید.
• از خریدی مطمئن، مستقیم و اقتصادی بهره‌مند باشید.

پس اگر به‌دنبال طنابی ایمن، استاندارد و متناسب با نیازتان می باشید، اسپرت‌مال بهترین گزینه شروع و پایان انتخاب برای شماست.

منابع:
rei